
Vachan Badlo in Hindi : यहाँ हम वचन बदलने वाले शब्द उपलब्द कराये है जो छात्र अभी पढाई करते है उनको अक्सर Vachan Badlo लिखने के लिए मिलता है ऐसे में बहुत सारे बच्चो को किसी शब्द का का बहुवचन मालूम नहीं होता है इस लिए हमने उन लोगो के लिए 270+ वचन बदलने वाले शब्द उपलब्द कराये है।
आज कल के छात्र ज्यादातर कॉपी किताब से ज्यादा इन्टरनेट पर समय बिता रहे है इसलिए हमने सोचा क्यों न आपके लिए इन्टरनेट पर Vachan Badlo in Hindi कराया जाये, इस लेख में जिन बच्चो को वचन बदलने वाले शब्द खोजने में परेशानी होती है उसके लिए ये पोस्ट अच्छा साबित होगा।
वचन किसे कहते है – वचन की परिभाषा
संज्ञा, सर्वनाम, विशेषण और किया के जिस रूप से संख्या (एक या अनेक) का बोध हो उसे वचन कहते है।
जैसे—
- लड़का पढ़ रहा है — लड़के पढ़ रहे है।
- हम हंस रहे है। — हम लोग हंस रहे है।
यहाँ ऊपर आपको दो वाक्य देखने को मिल रहा होगा है “एक लड़का पढ़ रहा है” इसलिए यह एक वचन है और दूसरी साइड लिखा है “लड़के पढ़ रहे है” यहाँ अनेको लड़के पढ रहे है इसलिए यह बहु वचन है इसी तरह “हम हंस रहे है” एक वचन है और “हम लोग हंस रहे है” बहुतवचन है।
वचन कितने प्रकार के होते हैं?
वचन दो प्रकार के होते है एकवचन और बहुवचन,
- एकवचन
- बहुवचन
1. एकवचन :- शब्द के जिस रूप से एक व्यक्ति या वस्तु का बोध हो उसे एकवचन कहते हैं।
जैसे— लड़का, घोड़ा, कुत्ता, कलम, बहन, लड़की, शाखा मैं, तू आदि ।
2. बहुवचन :- शब्द के जिस रूप से एक से अधिक व्यक्तियों या वस्तुओं का बोध हो उसे बहुवचन कहते है।
जैसे— लड़के, घोड़े, कुत्ते, कलमे, बहनें, लड़कियाँ शाखाएं, हम तुम आदि।
वचन बदलने वाले शब्द – Vachan Badlo in Hindi
| एकवचन | बहुवचन |
|---|---|
| कलम | कलमें |
| केला | केलें |
| कोठा | कोठें |
| कविता | कविताएं |
| किताब | किताबें |
| कुर्सी | कुर्सीयां |
| कली | कलियाँ |
| कन्या | कन्याएं |
| कार | कारें |
| काला | कालें |
| कक्षा | कक्षाओं |
| कुरता | कुरते |
| क्यारी | क्यारियाँ |
| कुत्ता | कुत्ते |
| कामना | कामनाएं |
| कथा | कथाएं |
| कर्मचारी | कर्मचारीवर्ग |
| कवि | कविगण |
| काका | काका |
| कबूतर | कबूतरों |
| कॉपी | कॉपियाँ |
| कचोरी | कचोरियाँ |
| कन्धा | कन्धों |
| कुल्फी | कुल्फियाँ |
| खटिया | खटियाँ |
| खुरपी | खिरपियाँ |
| खिलाड़ी | खिलाड़ीयां |
| ख़ुशी | ख़ुशीयां |
| खिड़की | खिड़कियाँ |
| खंभा | खंभे |
| खेल | खेलों |
| खेत | खेतों |
| गिलास | गिलासें |
| गाय | गायें |
| गधा | गंधें |
| गायक | गायकों |
| गहना | गहने |
| ग्रह | ग्रहे |
| गोला | गोले |
| गरीब | गरीब लोग |
| गौ | गौएँ |
| गाड़ी | गाड़ियाँ |
| गन्ना | गन्ने |
| गऊ | गउएँ |
| गति | गतियाँ |
| गुड़िया | गुड़ियाँ |
| गन्ना | गन्ने |
| गली | गलियाँ |
| गुरु | गुरुजन |
| गोल | गोलें |
| गेंद | गेंदे |
| एकवचन | बहुवचन |
|---|---|
| घोडा | घोड़े |
| घोंसला | घोसलें |
| घोसना | घोसने |
| घड़ी | घड़ियाँ |
| घंटा | घंटे |
| घटना | घटनाएँ |
| घर | घरे |
| चोटि | चोटियाँ |
| चूहिया | चुहियाँ |
| चना | चने |
| चप्पल | चप्पलें |
| चश्मा | चश्मे |
| चाचा | चाचा |
| चादर | चादरे |
| चीता | चीते |
| छाता | छाते |
| छोटा | छोटे |
| जानवर | जानवरे |
| जु | जुएँ |
| जूता | जीते |
| जंगल | जंगले |
| जाती | जातियाँ |
| झड़ी | झड़ियाँ |
| झील | झीलें |
| झूला | झूले |
| झोपड़ी | झिपड़ियाँ |
| टाँग | टाँगे |
| टोपी | टोपियाँ |
| टंकी | टंकियाँ |
| टुकड़ी | टुकड़ियाँ |
| ठिकाना | ठिकाने |
| ठठेरा | ठठेरे |
| डिबिया | डिबियाँ |
| डोली | डोलियाँ |
| डंडा | डंडे |
| ढोलक | ढोलके |
| ढकन | ढकने |
| तकिया | तकिये |
| ताला | ताला |
| तिथि | तिथियाँ |
| तंत्रिका | तंत्रिकाएँ |
| नदी | नदियाॅं |
| नाला | नाले |
| नौकर | नौकरो |
| निधि | निधियाँ |
| नारी | नारियाॅं |
| नीति | नीतियाँ |
| नजदीक | नजदीकियाँ |
| नीति | नीतियाँ |
| नहर | नहरे |
| नल | नालें |
| नृतक | नृतकों |
| नक्शा | नक्शे |
| नाली | नालियाँ |
| ताली | तालियाँ |
| तिथि | तिथियाँ |
| तोता | तोते |
| तरु | तरुओ |
| तारा | तारे |
| ताल | तले |
| तितली | तुतलियाँ |
| तलवार | तलवारे |
| तांत्रिक | तांत्रिकाएँ |
| तालाब | तालाबों |
| तस्वीर | तस्वीरें |
| तौलिया | तौलिये |
| थाली | थालियाँ |
| थकावट | थकावटें |
| एकवचन | बहुवचन |
|---|---|
| दीवार | दीवारें |
| दूरी | दूरियाँ |
| दाना | दाने |
| दवा | दवाएँ |
| दलित | दलित समाज |
| देवी | देवियाँ |
| दवाई | दवाइयाँ |
| दावत | दावतें |
| देव | देवगण |
| दरवाजा | दरवाजे |
| देश | देशों |
| देवता | देवताओ |
| दांत | दाँतों |
| दफ्तर | दफ्तरों |
| दाना | दानें |
| ध्वनि | ध्वनियाँ |
| धेनु | धेनुएँ |
| धारा | धरेएँ |
| धातु | धातुएँ |
| धमनी | धनमियाँ |
| धारावाहिक | धारावाहिकों |
| प्याला | प्याले |
| पैर | पैरे |
| परदा | परदे |
| प्रजा | प्रजाजन |
| पत्ती | पत्तीयाँ |
| पंखा | पंखे |
| पौधा | पौधे |
| पटाखा | पटाखे |
| पहिया | पहिए |
| पेटी | पेटियाँ |
| परीक्षा | परीक्षाएं |
| पत्रिका | पत्रिकाएँ |
| पारी | पारियाँ |
| पसली | पसलियाँ |
| पहाड़ी | पहाड़ियाँ |
| फसल | फसलें |
| फूल | फूल |
| फिल्म | फ़िल्में |
| बात | बातें |
| बच्चा | बच्चे |
| बछड़ा | बछड़े |
| बहन | बहने |
| बात | बातें |
| बालक | बालकगण |
| बहू | बहुएँ |
| बंगला | बंगले |
| बिल्ली | बिल्लियाँ |
| बर्फी | बर्फियाँ |
| बुढिया | बुढियाँ |
| बकरी | बकरियाँ |
| बस्ता | बस्ते |
| बेटा | बेटे |
| बर्तन | बर्तन |
| बादल | बादल |
| बिजली | बिजलियाँ |
| बांध | बांधों |
| बाल | बालों |
| बोतल | बोतलें |
| बत्ती | बतियाँ |
| भाई | भाई |
| भेड़ | भेड़ें |
| भक्त | भक्तगण |
| भुजा | भुजाएँ |
| भाला | भाले |
| भोजनालय | भोजनालयों |
| माता | माताएँ |
| मुर्गी | मुर्गियाँ |
| मैदान | मैदान |
| महल | महल |
| मुद्रा | मुद्राएँ |
| मटका | मटके |
| मिठाई | मिठाईयाँ |
| मक्खी | मक्खियाँ |
| मछली | मछलियाँ |
| मेला | मेले |
| मुर्गा | मुर्गे |
| मित्र | मित्रजन |
| मेज | मेजें |
| मोर | मोर |
| यात्रा | यात्राएँ |
| योग्य | योग्यता |
| रेखा | रेखाएँ |
| रास्ता | रास्ते |
| रीति | रीतियाँ |
| रिश्ता | रिश्ते |
| रात | रातें |
| रोटी | रोटियाँ |
| रुपया | रूपये |
| रानी | रानियाँ |
| रजाई | रजाईयाँ |
| राजा | राजाओं |
| रसगुल्ला | रसगुल्ले |
| राज्य | राज्यों |
| राजधानी | राजधानियाँ |
| लुटिया | लुटियाँ |
| लठिया | लुठियाँ |
| लड़का | लड़के |
| लड़की | लड़कियाँ |
| लता | लताएँ |
| लड़ी | लड़ियाँ |
| लोटा | लोटे |
| लकीर | लकीरें |
| लड़ी | लड़ियाँ |
| लकड़ी | लकड़ियाँ |
| एकवचन | बहुवचन |
|---|---|
| वस्तु | वस्तुएँ |
| व्यापारी | व्यापारीगण |
| वाद्य | वाद्य |
| विद्यार्थी | विद्यार्थीगण |
| विद्या | विद्याएँ |
| विधि | विधियाँ |
| वधू | वधुएँ |
| वादा | वादे |
| वस्तु | वस्तुएँ |
| विदेश | विदेशों |
| श्रोता | श्रोतागण |
| शिक्षक | शिक्षकगण |
| शीशा | शीशे |
| शेर | शेर |
| शाखा | शाखाएँ |
| शक्ति | शक्तियाँ |
| शेरनी | शेरनियाँ |
| शिला | शिलाएँ |
| शहर | शहरों |
| साड़ी | साड़ियाँ |
| साथी | साथियों |
| सुधी | सुधिजन |
| समुद्र | समुद्र |
| सेना | सेनादल |
| सहेली | सहेलियाँ |
| सड़क | सड़कें |
| सपेरा | सपेरे |
| साइकिल | साइकिलें |
| स्त्री | स्त्रियाँ |
| सब्जी | सब्जियाँ |
| सभा | सभाएँ |
| सीमा | सीमाएँ |
| सुई | सुइयाँ |
| अबला | अबलाएँ |
| कहानी | कहानियाँ |
| कपड़ा | कपड़े |
| सन्तरा | सन्तरे |
| हथियार | हथियार |
| हाथी | हाथीगण |
| हम | हमलोग |
| हथौड़ी | हथौड़ियाँ |
| उँगली | उँगलियाँ |
वचन बदलने वाले वाक्य
भाषा में एकवचन से बहुवचन में वाक्यों को बदलने की प्रक्रिया “वचन परिवर्तन” कहलाती है नीचे कुछ उदाहरण निम्नलिखित है।
| एकवचन वाक्य | बहुवचन वाक्य |
|---|---|
| यह किताब मेरी है। | ये किताबें मेरी हैं। |
| वह अच्छा गाता है। | वे अच्छा गाते हैं। |
| मेरी मां बहुत प्यारी हैं। | मेरी मांएं बहुत प्यारी हैं। |
| यह फूल सुंदर है। | ये फूल सुंदर हैं। |
| मेरा दोस्त किताब पढ़ रहा है। | मेरे दोस्त किताबें पढ़ रहे हैं। |
| यह बच्चा खेल रहा है। | ये बच्चे खेल रहे हैं। |
| कुत्ता बहुत खुश है। | कुत्ते बहुत खुश हैं। |
| यह फूल सुंदर है। | ये फूल सुंदर हैं। |
| यह बच्चा खुश है। | ये बच्चे खुश हैं। |
| उस गाड़ी की स्पीड कितनी है? | उन गाड़ियों की स्पीड कितनी है? |
| यह फूल बड़ा है। | ये फूल बड़े हैं। |
| मेरा भाई बहुत आलसी है। | मेरे भाई बहुत आलसी हैं। |
FAQ
Q : वचन का सही अर्थ क्या हैं?
Ans : वचन का अर्थ ‘बोली’, होता है लेकिन हिन्दी व्याकरण में ‘वचन’ संख्यक होता है। संज्ञा, सर्वनाम, विशेषण और किया के जिस रूप से संख्या (एक या अनेक) का बोध हो उसे वचन कहते है।
Q : एकवचन में रहने वाले शब्द कौन हैं?
Ans : सोना, चांदी, पीतल, घी, जनता, आकाश, तेल, वर्षा, सत्य, दल, टोली आदि एकवचन रहने वाले शब्द हैं.
Q : बहुवचन में रहने वाले शब्द कौन हैं?
Ans : बाल, लोग, प्राण समाचार, हस्ताक्षर, आंसू, दर्शन आदि सदा बहुवचन रहने वाले शब्द हैं.